Επειδή όπως δείχνουν οι συνθήκες ο κατ' οίκων εγκλεισμός για μια ακόμα φορά μοιάζει πολύ πιθανός, σκέφθηκα πως μια μικρή αναδρομή στην ιστορία της πόλης μας ίσως να έχει ενδιαφέρον. Θα μας δώσει την ευκαιρία να περιηγηθούμε στα σοκάκια της πόλης. Να γνωρίσουμε τους κατοίκους της, προσωρινούς ή και πιο μόνιμους. Θα πληροφορηθούμε τα έργα και τις ημέρες τους. Για κάποιους από αυτούς θα μάθουμε από που ήρθαν και πως βρέθηκαν στον ελεύθερο Ελλαδικό χώρο. Θα ενημερωθούμε για το πως κινήθηκαν και έδρασαν στην πορεία του χρόνου. Κάποιοι ήταν περισσότερο ή λιγότερο γνωστοί, κάποιοι ήταν εξαιρετικά σημαντικοί, για αυτό που ονομάζεται ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Ένα είναι όμως σίγουρο όλοι αυτοί στους οποίους θα αναφερθούμε περπάτησαν, έζησαν, συνυπήρξαν, διασταυρώθηκαν, και συγκρούστηκαν εντός των τειχών, ίσως και λίγο πιο έξω, από την πόλη του Ναυπλίου. Όπως είπε και ένας γνωστός της Πρωτεύουσας Πόλης.
Οι Έλληνες που συμμετείχαν και συνέβαλαν στην Επανάσταση του 21 ανέπτυξαν δράσεις στον στρατιωτικό, τον διπλωματικό και τον πολιτικό στίβο. Θεώρησαν όμως απαραίτητο να προσπαθήσουν να κοινοποιήσουν τις ιδεολογικές θέσεις τις επανάστασης, τις αποφάσεις των Εθνοσυνελεύσεων, των Επαναστατικών Κυβερνήσεων και να επιτύχουν την πνευματική πρόοδο των Ελλήνων μέσω της μόρφωσής τους. Κομβικό μέσο για την επίτευξη αυτών των στόχων ήταν η τυπογραφία. Χρειάζονταν λοιπόν μέσα, τυπογραφικές μηχανές και λοιπός εξοπλισμός και οι κατάλληλοι άνθρωποι, κάποιους από αυτούς θα προσπαθήσω να σας συστήσω.
Υπόσχομαι η παρουσίαση να είναι συνοπτική και να μην κουράσω με ημερομηνίες και εκτεταμένες αναφορές.
Οι άνθρωποι που υπηρέτησαν τον χώρο της τυπογραφίας την περίοδο της Επανάστασης του 21, την περίοδο της διακυβέρνησης από τον Ι. Καποδίστρια και τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα και έζησαν έστω και λίγο στο Ναύπλιο, πριν μετακομίσουν αλλού, ήταν αρκετοί. Ανακυκλώνονταν όμως μεταξύ τους καθώς οι δυνατότητες ήταν περιορισμένες. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε κάποιους από αυτούς: Κωνσταντίνος Τόμπρας, Κωνσταντίνος Ιωαννίδης, Π. Δημίδης, Παύλος Πατρίκιος, Ιωάννης Φιλήμων, Εμμανουήλ Αντωνιάδης, Κωνσταντίνος Ράλλης, Γ. Αποστολίδης Κοσμήτης, Α. και Ν. Αγγελίδης κ.α.. Οι περισσότεροι από τους ανωτέρω ήταν τυπογράφοι αλλά ενίοτε συναντώνται και ως εκδότες ή συντάκτες ή συγγραφείς των διαφόρων εντύπων. Τα έντυπα που εξέδωσαν ήταν ενδεικτικά τα φύλλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, με τα διάφορα κατά καιρούς ονόματα που έφεραν, ποικίλα υπηρεσιακά έγγραφα, ιδιωτικές εφημερίδες και μερικές εκατοντάδες ιδιωτικές εκδόσεις βιβλίων. Οι εφημερίδες που δημοσιεύθηκαν στο Ναύπλιο έφεραν ονόματα όπως: «Η Ηώς» (1830 – 1831), «Ο Ελληνικός Καθρέπτης – Le Moniteur Grec» (1832 – 1833), «Η Αθηνά» (1832 – 1834), «Τριπτόλεμος» (1833), «Χρόνος» (1833), «Ήλιος» (1833), «Η Εποχή – L’ Epoque» (1834 – 1835), «Ο Σωτήρ – Le Sauveur» (1834 – 1835), «Εθνική - Le National” (1834). Βέβαια η περίοδος κατά την οποία εκδίδονταν δεν ήταν ούτε μακρά ούτε αδιατάρακτη και η αλλαγές του τόπου έκδοσης ήταν συχνές.
Θα αρχίσουμε λοιπόν να γνωρίσουμε αυτούς τους ανθρώπους του τύπου. Κλείνοντας αυτή την εισαγωγή επιτρέψτε μου να σας παρουσιάσω τρείς φωτογραφίες. Στην πρώτη βλέπουμε ένα πιεστήριο από το Εθνικό τυπογραφείο στο Ναύπλιο, που σώζεται και συναντάται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα. Στην δεύτερη βλέπουμε το παλαιότερο πιεστήριο που βρίσκεται στην συλλογή του μουσείου του Εθνικού Τυπογραφείου στην Αθήνα. Πρόκειται για χειροκίνητο επίπεδο πιεστήριο κατασκευής Μεγάλης Βρετανίας, έτους κατασκευής 1843. Τέλος, στην τρίτη φωτογραφία βλέπουμε δύο πιεστήρια που βρίσκονται σε κτίριο της παλαιάς πόλης του Ναυπλίου. Κάποια από τα φύλλα των εφημερίδων και τα βιβλία που θα παρουσιαστούν στα παρόντα κείμενα έχουν τυπωθεί αναμφίβολα από αυτά τα πιεστήρια. Όποιος έχει φωτογραφίες (βιβλίων, εφημερίδων κ.λ.π.) ή άλλες πληροφορίες να μοιραστεί μαζί μας είναι ευπρόσδεκτος.
Πηγές:
1. Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη.
2. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.
3. Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.
4. Εθνικό τυπογραφείο.
5. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών.
6. Εταιρία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, Παράρτημα του περιοδικού Μνήμων.
7. Ν. Ε. Σκιαδά, Το Χρονικό της Ελληνικής Τυπογραφίας, Gutenberg, Αθήνα 1982.
8.Στέφανου Καββαδά, Κωνσταντίνος Τόμπρας ο πρώτος Εθνικός τυπογράφος της Επαναστάσεως, Χιακή Επιθεώρησης, τεύχος 38ον, 1975.
9. Βάλλια Ράπτη, Πολιτικές συγκρούσεις και λογοκρισία: Ο Ελληνικός Καθρέπτης (1832 – 1833), Έλεγχος ιδεών και λογοκρισία από τις απαρχές της ελληνικής τυπογραφίας μέχρι το Σύνταγμα του 1844, Εθνικό ίδρυμα Ερευνών, Ιστιτούτο ιστορικών Ερευνών, 2015.
10. ‘Ελλη Δρούλια – Μητράκου, Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, Η συμβολή της τυπογραφίας στη στήριξη της Επανάστασης του 1821, κεφάλαιο Ζ’.
11. Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, Η τυπογραφία στο νέο Ελληνικό κράτος (1828 – 1884), κεφάλαιο Η’.
12. Γιάννης Κοκκωνάς, Η Ηως (1830 – 1831) και ο Εθνικός (1832), Επιστημονική Επετηρίδα του τμήματος αρχειονομίας & βιβλιοθηκονομίας Ιόνιο Πανεπιστήμιο, τεκμήριον 9, Κέρκυρα 2010.
13. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών Ανέμη, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
