Το ανακάλυψα στο βιβλίο του Αναστασίου Τσακόπουλου «Ιστορικά και Λαογραφικά σημειώματα». Ο σπουδαίος αυτός Δάσκαλος (όχι μόνο μές στην τάξη) διέσωσε ένα δημοτικό τραγούδι, από τα λίγα που αναφέρονται στις τελευταίες ημέρες της Τουρκοκρατίας στην περιοχή μας.
Ξεκινάει:
«Θέλετε να ακούστε κλάϊματα, δάκρυα και μοιρολόγια
Πιάστε την ακροθάλασσα και σύρτε στο Πορτέλο
Μακεί να ακούστε κλάϊματα, δάκρυα και μοιρολόγια
Επέθανε ο Μπεκήρ Αγάς τ’ άξιο το παλληκάρι.
«Πορτέλο» ήταν μια μικρή πύλη που οδηγούσε από το λιμάνι του Ναυπλίου στην πλατεία Συντάγματος (Πλατάνου, τότε). Την βάση της την εντόπισαν οι αρχαιολόγοι που παρακολουθούσαν το έργο «πεζοδρόμησης» της Λεωφόρου Αμαλίας. Ήταν κοντά σε αυτό το κομμάτι του τείχους που αναστήλωσαν, δλδ μπροστά στην «ΆλφαΜπανκ». Υποστηριζόταν από μια Τάπια – περίπου στη θέση της Βιβλιοθήκης – που μετά την ονόμασαν «Τάπια του Μόσχου». Ήταν το σημείο που έκαναν πιάτσα οι χαμάληδες του λιμανιού, στα χρόνια της Επανάστασης. Από αυτή την παρέα, την «Μάγκα» βγήκε και το παρατσούκλι του Γαλλόφιλου κόμματος «Μοσχομάγκα». Στην φωτογραφία την έχω κυκλώσει με κόκκινη γραμμή.
Μπροστά από τα τείχη είχε αρχίσει να κτίζεται σε μια μισο -επιχωματωμένη μισο – προσχωσιγενή περιοχή η σημερινή ενορία του Αγίου Νικολάου, τότε την έλεγαν του Γιαλού. Όπου είχαν αρχίσει να μεταφέρονται πολλές εμπορικές και επαγγελματικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα όσες είχαν σχέση με το λιμάνι.
Ποιος ήταν όμως ο Μπεκήρ Αγάς; Το τραγούδι συνεχίζει:
Τον κλαίει ο κόσμος και ο ντουνιάς, η Γης και η οικουμένη
Τον κλαίει η γυναίκα του τριών ημερών λεχώνα
Που αφήνει τα παιδάκια του, μικρά σαν χελιδόνια
Σύρε Μπεκήρ Αγά απ’ τη γη και σύρε στην Πυργέλα
Πάρε λαούτα και βιολιά και γλέντα όλη μέρα.
Ο Μπεκήρ Αγάς ήταν μια τυπική περίπτωση Οθωμανού κατοίκου του Ναυπλίου, στην διάρκεια της Β΄ Τουρκοκρατίας. Ο Σουλτάνος διώχνοντας τους Έλληνες από την Αργολική πεδιάδα το 1715, μοίρασε τα χωριά ως τσιφλίκια σε Τούρκους Αγάδες. Αυτοί έμεναν μέσα στα κάστρα του Ναυπλίου. Συναγωνίζονταν μεταξύ τους να φτιάξουν με σεχνάζια μεγάλα σαράγια, εκμεταλλευόμενοι τις γερές βάσεις των παλιών Βενετσάνικων κτιρίων. Τα κτήματά τους τα καλλιεργούσαν Έλληνες (δουλοπάροικοι, δούλοι, σέμπροι και εποχιακοί εργάτες). Του Μπεκήρ Αγά τιμάρια πρέπει να ήταν στην Πυργέλα, που τότε είχε μόλις 25 κατοίκους (κατά τον Πουκεβίλ). Τα προϊόντα τα εμπορεύονταν ξένοι κυρίως Γάλλοι και προς το τέλος Εβραίοι, που διέμεναν στο Ναύπλιο, εκτός των τειχών. Αυτοί είχαν το εμπόριο της πόλης μας – γιατί έτσι το ήθελαν οι Τούρκοι. Το Ελληνικό εμπόριο – ναυτιλία – βιοτεχνία άνθιζε ολούθε γύρω (Άργος, Σπέτσες, Ύδρα, Ερμιονίδα, Πραστός) αλλά στο Ανάπλι οι Οθωμανοί αφεντάδες είχαν τους δικούς τους κανόνες.
Το επεισόδιο πολύ πιθανά να αναφέρεται στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης. Γιατί συνεχίζοντας το τραγούδι λέει για τα πράγματα του πεθαμένου Αγά, που πουλιόντουσαν στο παζάρι. Το «παζάρι» άρχισε να αναβιώνει στο Ναύπλιο με την απελευθέρωσή του το 1822. Μέχρι τότε οι Οθωμανοί ήταν αυτάρκεις σε προϊόντα και αγόραζαν από τα εμπορικά της πόλης τους (που τα είχαν Γάλλοι και Εβραίοι).
Αλλά γιατί να τον τραγουδήσουν οι Έλληνες τον Μπεκήρ… Ποιος μας εγγυάται ότι οι «Οθωμανίδες κυρίες του Ναυπλίου» έφυγαν όλες τον Δεκέμβριο του 1822. Μερικές ίσως να έκαναν καινούργιες οικογένειες με Έλληνες – πολύ πιθανά όσες είχαν απώτερη Ελληνική καταγωγή.
Προφανώς οι ιστορίες με τις Οθωμανίδες κυρίες δεν εξαντλούνται…
ΥΓ Το ίδιο ισχύει και για τις δικές μου «Οθωμανίδες», θα παρουσιαστούν επίσημα μετά την εξολόθρευση του κορωνοϊού.