Μας τις θύμισε ο Νίκος ο Τόμπρας στο βιβλίο του για τους Συμβολαιογράφους του Ναυπλίου (Η παρουσίασή του στις 12/6/21 στο Φουγάρο εκπληκτική). Το πρώτο Συμβόλαιο που εντόπισε στην πόλη μας γραμμένο σε γραφομηχανή ήταν το 1929. Ίσως να υπήρχαν προγενέστερα γραφομηχανές στα Δικαστήρια, στη Νομαρχία και στη Διοίκηση της 4ης Μεραρχίας. Πάντως, στη δεκαετία του 30 υπήρχαν σε όλες αυτές τις υπηρεσίες (είχε σε όλες κατά καιρούς δακτυλογραφήσει ο πατέρας μου).

Σήμερα, οι γραφομηχανές έχουν σχεδόν ξεχαστεί. Οι υπολογιστές και οι φωτοτυπίες τις αντικατέστησαν πλήρως. Τότε όμως πέρναγες από τον Μεγάλο Δρόμο και άκουγες το τάκα-τάκα τον ήχο που έκαναν… από τη μια ο πατέρας μου από την άλλη ο Γιώργης ο Γιωργής, πιο κάτω ο Λέκκας και ακόμα πιο κάτω ο Ζευγολατάκος. Οι δακτυλογράφοι. Άλλη μια λέξη ξεχασμένη. Συνήθως, άνθρωποι αποκλεισμένοι ή και απολυμένοι λόγω φρονημάτων από την δημοσιοϋπαλληλία, είχαν βρει οικονομικό καταφύγιο σε αυτή την δουλειά.

Ήταν προσοδοφόρα εργασία, αν και κουραστική, αν ήσουν ταχύς. Ταχύτερος θεωρείτο ο κυρ Τάκης, ο πατέρας μου, (δικαστικός υπάλληλος απολυθείς με το Γ΄ Ψήφισμα στην αρχή του εμφυλίου, που βρήκε στέγη στο Συμβολαιογραφείο του Βασιλάκη Παπαδριανού, οδ. Βασιλέως Κων/νου 4, μετά το πήρε η κόρη του η Μάγδα, μετά ο Γιώργης ο Τόμπρας και τώρα επαξίως συνεχίζει ο Νίκος ο Τόμπρας του Γ).

Τότε εάν χρειαζόσουν για οποιαδήποτε δουλειά ένα αντίγραφο Συμβολαίου, πήγαινες στον Συμβολαιογράφο, αυτός το εύρισκε στον «Τόμο», το έδινε προς αντιγραφή στον δακτυλογράφο, περίμενες να το γράψει, το πλήρωνες, γινόταν αντιπαραβολή, κολλιόνταν χαρτόσημα, υπέγραφε ο Συμβολαιογράφος… τώρα σε μια δημόσια υπηρεσία κάνεις ένα ακριβές φωτοαντίγραφο… τότε κόστιζε (σε σημερινά λεφτά) 80 ευρώ… τώρα μπορεί και τίποτα.

Μετά ασχολήθηκαν και άλλοι με το επάγγελμα. Πολύ γρήγορα όμως μετατράπηκαν σε φωτοτυπάδικα.

Τα ξηρά φωτοτυπικά τέλειωσαν την γραφομηχανή. (Υπήρξαν και υγρά φωτοτυπικά, φωτοτυπούσαν σαν να φωτογράφιζαν, χρονοβόρα και όχι ιδιαίτερα ποιοτικά). Οι γραφομηχανές έγιναν ηλεκτρικές, ηλεκτρονικές, μέχρι που παρέδωσαν πλήρως τη θέση τους στους Ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ψυχορράγησαν από το τέλος τις δεκαετίες του 70 μέχρι τις αρχές του 90.

Σήμερα, παλιές γραφομηχανές πουλιούνται για διακοσμητικά.

Οι γραφομηχανές έπαιξαν σημαντικό ρόλο και στην Αντίσταση. Γράφτηκαν σε αυτές προκηρύξεις. Ιδιαίτερα σε αυτές που υπήρχαν στο Δικαστικό Μέγαρο. Ο, θείος μου, ο Δώρος Κοϊνης, αναφέρει μια καταστροφή των γραμμάτων τους με κατσαβίδι, όταν οι Γερμανοί προσπάθησαν να εντοπίσουν την γραφομηχανή που είχαν γραφτεί κάποιες προκηρύξεις. Με τις γραφομηχανές γράφαμε ή σε χαρτί (δεκάρια γραφομηχανής μικρότερα του σημερινού Α4) ή σε μεμβράνες πολυγράφου και μετά με τον πολύγραφο βγάζαμε περισσότερα αντίγραφα.

Μετά τον πόλεμο άλλαξε η σειρά των γραμμάτων στο πληκτρολόγιο των γραφομηχανών. Όσοι όμως είχαν μάθει «τυφλό σύστημα» από προπολεμικά δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν και συνέχισαν με τις παλιές… η εικονιζόμενη είναι όμοια με τις δυο «παλιές» που είχε ο πατέρας μου… Ήταν βαριές… όλο σίδερο… μετά βελτιώθηκαν πολύ, γιατί αρκετά μέρη τους έγιναν από πλαστικό. Στην εικονιζόμενη παλιά (τις ξεχωρίζουμε από τη θέση του Σ σε σχέση με το Α, από κάτω πήγε δίπλα, όπως τώρα στους υπολογιστές), όλα τα μέρη είναι σιδερένια εκτός από το τύμπανο (καουτσούκ) και την μελανοταινία.