Η Μαριγώ Ζαραφοπούλα καταγόταν από τα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης.

Από νωρίς και πριν την Επανάσταση άρχισε την δράση της, μαζί με τον έμπορο αδελφό της Χατζή-Βασίλη Σαράφη, ο οποίος ήταν Φιλικός. Μέσω του αδελφού της, ήρθε σε επαφή με άλλα μέλη της Εταιρείας και λόγω των σχέσεων της οικογένειάς της με σημαίνοντες Τούρκους, ανέλαβε το έργο της συλλογής πληροφοριών για τις κινήσεις αξιωματούχων της Υψηλής Πύλης.

Όταν κατά τις αρχές του 1821, ο Ασημάκης Θεοδώρου πρόδωσε τα μυστικά της οργάνωσης στις οθωμανικές αρχές, ανέλαβε, χρησιμοποιώντας τις γνωριμίες της με διάφορους αξιωματούχους, να πληροφορηθεί λεπτομέρειες για το συμβάν, αποστολή την οποία έφερε εις πέρας.

Ο Ασημάκης Θεοδώρου καταγόταν από τη Ζάτουνα της Αρκαδίας.Υπήρξε γραμματέας του Ισμαήλ Πασίμπεη στην Τριπολιτσά από το 1807 έως το 1812. Όταν ο Βελή πασάς απομακρύνθηκε από τη διοίκηση της Πελοποννήσου, ο Θεοδώρου πήγε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και από εκεί στην Κωνσταντινούπολη, το 1819, όπου και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Αργότερα, πήγε στην Οδησσό και ζήτησε από τα εκεί μέλη της Εταιρείας ένα χρηματικό ποσό που δεν του δόθηκε .Επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και πρόδωσε στον ευνοούμενο του σουλτάνου Χαλέτ Εφέντη τα μυστικά και τα σχέδια της Εταιρείας , για κατάληψη του οθωμανικού στόλου και αιχμαλωσία του σουλτάνου (αρχές του 1821). Τα ηγετικά κλιμάκια της Εταιρείας, με τη βοήθεια της Μαριγώς Ζαραφοπούλα, έμαθαν  λεπτομέρειες για το τι ακριβώς έγινε…και στα μέσα Φεβρουαρίου 1821, υπήρξε  αποτυχημένη προσπάθεια δολοφονίας του..

Ο Θεοδώρου συνέχισε το τυχοδιωκτικό και  επαίσχυντο έργο του, ακόμα και μετά την κήρυξη της Επανάστασης. «Έδωσεν εις την τουρκικήν εξουσίαν σχέδια διάφορα, ολεθριότερον των οποίων ήτο η ραδιουργηθείσα ενοχοποίησις πολλών σημαντικών Ελλήνων…», γράφει χαρακτηριστικά ο Ιωάννης Φιλήμων.

Παρά τις πολύτιμες πληροφορίες που  έδινε…οι Οσμανλίδες δεν τον πίστεψαν και τον παρέδωσαν στον δήμιο το1822…

Η Μαριγώ Ζαραφοπούλα, σύμφωνα με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, μετά την έναρξη της Επανάστασης παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη, παρά τα βίαια επεισόδια που ξέσπασαν. Εργάστηκε με παραδειγματικό πατριωτικό ζήλο, διασώζοντας πολλούς ομήρους και παραλίγο να φυλακιστεί η ίδια.

Η Μαριγώ έγινε πιστή συνεργάτης των: Περραιβού, Παπαφλέσσα, Χρυσοσπάθη και Αγαλλόπουλου, έδωσε πολλές φορές χρήματα στην “Εφορία της Πόλης “, πέτυχε τη δραπέτευση των γιων του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη που ήταν στην Πόλη, αιχμάλωτοι. Όταν αποκαλύφθηκε η συμμετοχή της ίδιας αλλά και του εμπόρου αδελφού της, Χατζηβασίλη, στη Φιλική Εταιρεία, γνώρισε διώξεις,τελικά, μετά από μεγάλες ταλαιπωρίες, η Ζαραφοπούλα κατάφερε να διαφύγει στην Ύδρα, τον Μάιο του 1821. Ο αδελφός της καρατομήθηκε στις 23 Απριλίου 1823.

Κατά τη διάρκεια του Αγώνα, ενήργησε ως κατάσκοπος σε πολιορκούμενα από τους Έλληνες φρούρια και πόλεις, προκειμένου να συλλέξει πληροφορίες αλλά και να παραδώσει σημαντικά έγγραφα, με σκοπό την απελευθέρωση αιχμαλώτων.

Διέθεσε την περιουσία της για την περίθαλψη τραυματιών και ασθενών και για την αγορά πολεμοφοδίων και τροφίμων για τον στρατό.

Στην Πελοπόννησο χρησιμοποιήθηκε από τους Κολοκοτρώνη και Υψηλάντη ως κατάσκοπος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και του Ναυπλίου.

Μεσούσης της Επανάστασης, παντρεύτηκε τον αξιωματικό Γεώργιο ή Θεόδωρο Στεφάνου σεμνό αγωνιστή, ήρωα της μάχης του Πέτα και της εκστρατείας της Καρύστου αποκτώντας μαζί του δύο παιδιά,ο οποίος σκοτώθηκε μαχόμενος.

Τη δράση της πιστοποιούν γνωστοί οπλαρχηγοί:

«Οἱ ὑποφαινόμενοι […] πιστοποιοῦμεν ἐν γνώσει καὶ μὲ πλήρη πεποίθησιν ὅτι ἡ κ. Μαριγὼ Ζαραφοπούλα, ἀδελφὴ τοῦ Χατζῆ-Βασίλη ἐκ Ταταούλων τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ καὶ ὑπὲρ τοῦ ἑλληνικοῦ ἀγῶνος καρατομηθέντος παρὰ τῆς Οθωμανικῆς ἐξουσίας, σύζυγος δὲ τοῦ φονευθέντος Ταγματάρχου τοῦ Πεζικοῦ Στεφάνου, διὰ τῶν ὁποίων εἴχεν ἐν Κων/λει ἰσχυρῶν μέσων καὶ δι’ ἰδίων αὐτῆς χρημάτων συνετέλεσε εἰς την δραπέτευσιν τῶν Ἀοιδίμων υἱῶν τοῦ ἀξιοσέβαστου γέροντος Π. Μαυρομιχάλη κρατουμένων παρά τῆς Ὀθωμανικῆς ἐξουσίας ἐν Κων/λει καὶ διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν κατατρεχθεῖσα παρὰ της ἐξουσίας. Διεσώθη εἰς Βλαχομπογδανίαν μετὰ πολλοὺς κινδύνους καὶ εξοδα. ​Ἐκείθεν μετέβη εἰς Ὕδραν κατὰ τὸ πρῶτον ἔτος τῆς ἐπαναστάσεως ὅπου λαβοῦσα παρὰ τοῦ πατρός της ἱκανὴν χρηματικὴν ποσότητα μετέβη εἰς τὴν Τριπολιτζὰν πολιορκουμένην τότε παρὰ τῶν ἑλληνικῶν στρατευμάτων καὶ ἐστάλη παρὰ τῶν ἀοιδίμων ἀρχηγῶν Θ. Κολοκοτρώνη καὶ Δ. Ὑψηλάντη καὶ λοιπῶν ἐντὸς τῆς πόλεως καὶ νὰ ἐγχειρίση οὐσιώδη ἐγγραφα, ἐκπλήρωνε δὲ θαμασίως τὸν σκοπὸν τῆς ἀποστολῆς της τουθ’ αὐτὸ ἔκαμε, καὶ εἰς τὴν πολιορκίας τοῦ Ναυπλίου.Κατὰ δὲ τὴν ἐποχὴν τῆς εἰσβολῆς τῶν Αίγυπτίων ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἐστάλη ὑπὸ τῶν διαφόρων ἐπισήμων ὁπλαρχηγῶν εἰς διάφορα μέρη κρατούμενα ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ, διὰ τὸν αὐτὸν σκοπὸν ἔδωσε καὶ ἔλαβε γράμματα ἐκ τῶν πολιορκουμένων μερὼν καί ἐξεπλήρωσε ἀκριβῶς τὀν σκοπόν τῆς ἀποστολῆς της. Ἐν δὲ τῇ ἐποχῆ καθ’ ἥν τὰ ἑλληνικὰ ὅπλα καὶ τὸ ὑπὸ τὴν ὁδηγίαν τοῦ συνταγματάρχου Φαβιέρου Πεζικὸν τακτικών ὑπέφερεν ἐν Καρύστῳ καὶ ἦταν εἰς κίνδυνον ἡ μνησθεῖσα κυρία δ’ ἰδίων της χρημάτων ἐφόρτωσε ἀπὸ τὶς Σπέτζες μίαν γολέταν μὲ παξιμάδια καὶ τὰ ἐπῆγε ἡ .ιδια εἰς Κάρυστον καὶ τὰ διεμοίρασε εἰς τὸν πεινώντα στρατόν, πρὸς δὲ καὶ είς τὴν κατὰ τῆς Κρήτης ἐκστρατείαν τοῦ Χατζῆ-Μιχάλη συνεισέφερε χρηματικὰς ποσότητας δ’ ἀγορὰν πολεμοφοδίων καὶ τροφῶν.

Εἰς ἔνδειξιν τούτων ἁπάντων ἀποφαινόμεθα τῇ 20 Νοεμβρίου 1843 ἐν Ἀθήναις. Π. Νοταράς, Χατζή Χρήστος, Γ. Αγαλλόπουλος, Π. Μαυρομιχάλης, Χατζή Μιχάλης, Νικήτας Σταματελόπουλος, Ιάκωβος Κούμης, Νικ. Γριτζώτης».

Μετά το τέλος του Αγώνα , αφού είχε ανέβει τον Γολγοθά των Ηρώων και αφού είχε διαθέσει όλα τα χρήματά της για την Επανάσταση , υπέβαλε αίτηση στην «Εξεταστική επί του Ιερού Αγώνος  Επιτροπή» ζητώντας σύνταξη, προσκομίζοντας και το πιστοποιητικό των οπλαρχηγών που βεβαίωνε την δράση της και απ’ όπου γίνονται γνωστά λίγα πράγματα από την ζωή της.

Κανένας ιστορικός δεν την αναφέρει, κανείς απ’ όσους έγραψαν τόμους ολόκληρους για τα απομνημονεύματα τους, δεν βρέθηκε να γράψει και δυο λόγια για κείνη.

Στην αίτησή της, με ημερομηνία 19 Απριλίου 1865, εκφράζει το εύλογο παράπονο ότι άλλοι που προσέφεραν πολύ λιγότερα από εκείνη και τον σύζυγό της στον Αγώνα, πήραν σύνταξη και αυτή που «στερείται ακόμα και αυτού του επιουσίου» δεν έλαβε τίποτα.

Πέθανε άπορη μετά το 1865, έτος κατά το οποίο αιτήθηκε σύνταξη.

Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Βασιλείου

ΠΗΓΕΣ 

• Κούλα Ξηραδάκη, Γυναίκες του ’21
• Προσφορές, ηρωισμοί και θυσίες, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα – Γιάννινα 1995.
• Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη.