Για το σημερινό μας θέμα, έλαβα αφορμή από μια (ΟΥΤΟΠΙΑ) που έγραψε πολύ αγαπητός φίλος. Για την αξιοποίηση του σήμα κατατεθέν της πόλεως του Ναυπλίου, αλλά και πασίγνωστου ανά το πανελλήνιο και πέραν αυτού Ενετικού φρουρίου ΜΠΟΥΡΤΖΙ.
Με το θέμα που θα ασχοληθούμε σήμερα, το είχα σε λανθάνουσα μορφή στο μυαλό μου από γλαφυρές διηγήσεις (ανατριχιαστικές) που είχε διηγηθεί ο μακαρίτης πατέρας μου, ο οποίος παιδί 15 ετών ανεβοκατέβαινε καθημερινά στο Παλαμήδι, για να πουλήσει διάφορα προϊόντα που κουβαλούσε με τον νταβλά (όπως λεγόταν τότε), στους φυλακισμένους και συγγενείς αυτών κ.α.. Παρέστη αυτόπτης μάρτυρας της εποχής της γκιλοτίνας- καρμανιόλας. Όλα αυτά τα είχα ακούσει αλλά δεν είχα δώσει τη σημασία που τους έπρεπε. Ώσπου το 1965, μετέβην για ιατρικούς λόγους του ενός παιδιού μου στο Λονδίνο, όπου και παρέμεινα περίπου ένα μήνα.
Τότε ευκαιρίας δοθείσης (πρώτη φορά εξερχόμουν εκτός Ελλάδας) άρχισα να επισκέπτομαι διάφορα αξιοθέατα της πόλεως.
Μεταξύ των άλλων ήταν και το παράρτημα Λονδίνου, του Μουσείου κέρινων ομοιωμάτων ΜΑΝΤΑΜ ΤΙΣΟ. Μεταξύ των εκθεμάτων της τεράστιας γκάμας, είχε και μια αυτοτελή αίθουσα, στην οποία αναπαριστούσε τον αποκεφαλισμό δια της λαιμητόμου ενός Γάλλου αριστοκράτη. Ήταν τόσο τρομακτικό το θέαμα και οι λεπτομέρειες τόσο συγκλονιστικές και πραγματικές, που αυτομάτως μου ήρθαν στο μυαλό οι αφηγήσεις του πατέρα μου, που δεν διέφεραν σε τίποτα.
Όταν τελείωσα την επίσκεψή μου και βγήκα έξω, άρχισε από τότε να τριβελίζει το μυαλό μου, η μεταφορά της ιδέας αυτής εφαρμοσμένη στην πόλη μας. Καθότι δυστυχώς, γινόταν τα ίδια την εποχή που το Παλαμήδι ήταν φυλακή και προθάλαμος, τινών εξ αυτών καταδικασμένων εις θάνατο και ο δε αποκεφαλισμός γινόταν έξω του φρουρίου. (φημολογείτο ότι σε αυτό το σημείο δεν φύτρωσε ποτέ χορτάρι).
Εδώ πριν συνδέσουμε την ιδέα μου με το ΜΠΟΥΡΤΖΙ και επειδή λέγονταν και λέγονται διάφορες κουταμάρες. Θα σας περιγράψω πως ακριβώς γίνονταν το μακάβριο έργο, με αυτόπτη μάρτυρα τον πατέρα μου.
Την καρμανιόλα (Γκιλοτίνα), την έφερνε στο Ναύπλιο ένα καράβι του πολεμικού ναυτικού, μέσα σε ξύλινα κιβώτια. Εφόσον είχε μαζευτεί ο απαιτούμενος αριθμός μελλοθάνατων. Η καρμανιόλα όπως προανέφερα δεν ήταν μονοκόμματη αλλά τη μετέφεραν στο Παλαμήδι, στο χώρο των εκτελέσεων. Εκεί μαντάρονταν. Περιττό να πω ότι, από την παραμονή της εκτελέσεως, ανέβαινε στο Παλαμήδι από βραδύς, όλος ο πληθυσμός της πόλεως (άντρες γυναίκες παιδιά) για να μη χάσουν το……. «θέαμα». Οι καρατομημένοι ήταν αρκετοί. Μια φορά μου έλεγε ο πατέρας μου ότι, παρακολούθησε την εκτέλεση …13ων καταδικασμένων.
Οι εκτελέσεις συνήθως γίνονταν με την ανατολή του ηλίου. Νωρίτερα, είχαν μεταφερθεί από το Μπούρτζι, όπου διέμεναν, εξ ανάγκης οι δήμιοι, καθώς ο κόσμος τους είχε ταυτίσει με το χάρο και αν έβγαιναν έξω θα τους λιντσάριζαν. Ήταν πρώην θανατοποινίτες που τους είχε χαριστεί η ζωή για να κάνουν …….το θεάρεστο έργον. Ανέβαιναν το Παλαμήδι πλαισιωμένοι από Ίλες ιππικού. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της απέχθειας που αισθάνονταν για αυτούς ο λαός ήταν το εξής γεγονός: Κάποτε μόλις αποβιβάστηκαν από το Μπούρτζι στην προβλήτα ο δήμιος με τους βοηθούς του, ζήτησε να πιει ένα καφέ, ο καφετζής αρνήθηκε να εκτελέσει την παραγγελία (το καφενείο στην παραλία υπήρχε από τότε). Τότε ο φρούραρχος τον διέταξε να φτιάξε τον καφέ και στάθηκε δίπλα του μην τυχών ρίξει τίποτα μέσα. Ο καφετζής πήρε μια καρέκλα την ακούμπησε στην προβλήτα και έβαλε εκεί το δίσκο με το καφέ και ένα ποτήρι νερό. Ο δήμιος αφού ήπιε τον καφέ του άφησε στο τασάκι την αξία του καφέ όπως συνηθιζόταν τότε, αναχώρησε συνοδεία να ανέβει στο Παλαμήδι. Αφού έφυγαν όλοι είπαν στον καφετζή να πάρει την καρέκλα και τα λεφτά, τότε αυτός πήγε και έδωσε μια κλωτσιά στην καρέκλα και τα πέταξε όλα στη θάλασσα μαζί με τα λεφτά.
Όταν ήταν όλα έτοιμα, η λεπίδα ήταν στο ύψος της, έφερναν τους μελλοθάνατους, όχι ήσυχους ενίοτε, καθότι ορισμένοι είχαν βρει, ψάχνοντας στα κελιά τους, κάποια ελάσματα τα οποία τρόχιζαν στους βράχους και μόλις ανέβαιναν στην πλατφόρμα που είχε στηθεί η καρμανιόλα τα έβγαζαν και επιτίθονταν στον δήμιο. Αλλά ο δήμιος και οι βοηθοί του δεν ήταν τίποτα μπουμπούκια όπως προείπα. Τότε ακολουθούσε συμπλοκή άλλοτε τον ακινητοποιούσαν και άλλοτε τον τραυμάτιζαν, αλλά και η ημιθανή ο αποκεφαλισμός γινόταν.
Η μηχανή αυτή του θανάτου είχε μια συρόμενη σανίδα, η οποία με τη χρήση ενός λεβιέ γινόταν κάθετη. Εκεί δένονταν ο υποψήφιος μελλοθάνατος. Ο δε παριστάμενος εισαγγελέας του έλεγε πες τι έχεις να πεις εν συντομία. Πολλοί απέφευγαν να μιλήσουν άλλοι φώναζαν ότι, είμαι αθώος. Μόλις τελείωναν έκανε νεύμα ο εισαγγελέας, και με μια κίνηση του λεβιέ η σανίδα οριζοντιωνόταν και με μια άλλη κίνηση του λεβιέ προχωρούσε η σανίδα και έμπαινε το κεφάλι μέσα στην τρύπα μέχρι τους ώμους. Ακολούθως ο δήμιος, τραβούσε ένα σκοινί και απελευθερωνόταν η λεπίδα της λαιμητόμου, και εγένετο ο «διαχωρισμός». Το δε κεφάλι έπεφτε σε παρακείμενο σάκο που ήταν από κάτω το οποίο ο λαός αποκαλούσε ΝΤΟΡΒΑ. Εξού και η φράση όταν ήθελαν να πουν ότι κάνω κάτι επικίνδυνο «θέλεις να βάλω το κεφάλι μου στον ΝΤΟΡΒΑ;».
Συμπληρωματικά σας λέω ότι, πολλοί από τους μελλοθάνατους, μόλις τους δίνονταν ο λόγος άρχιζαν αισχρολογίες κατάρες κ.λ.π. οπότε ο παριστάμενος εισαγγελέας παρενέβαινε και έλεγε «δήμιοι επί το έργον» τότε ακολουθούσε η παραπάνω διαδικασία και αυτός συνέχιζε να φωνάζει ώσπου η λαιμητόμος του έκλεινε το στόμα.
Όταν τελείωνε ο κατάλογος και υπήρχαν ισάριθμα φέρετρα, τότε μια ηλικιωμένη γυναίκα ονόματι ΜΟΥΚΕΝΑ, η οποία είχε χάσει τα πάντα στην επανάσταση παιδιά, άντρα, πάμπτωχη και ολομόναχη, είχε εξουσιοδοτηθεί από το δήμο να καθαρίζει από τα αίματα τα πτώματα με ξίδι κ.α.. Τα τοποθετούσε στα φέρετρα και έβαζε το κομμένο κεφάλι στα πόδια. Τώρα αν έκανε λάθος και έβαζε το ένα κεφάλι αντί του άλλου…. δεν πειράζει με κεφάλι πήγαιναν στον άλλο κόσμο. Η λαιμητόμος μετά το τέλος του …έργου της ξεμοντάρονταν και τοποθετούταν στα κασόνια και μεταφέρονταν στο καράβι που την είχε φέρει για να συνεχίσει την πορεία της προς άλλο λιμένα.
Διάφορα άλλα από αφηγήσεις, επαναλαμβάνω του πατέρα μου, θα σας τα αναφέρω προσεχές. Καθώς και τη σύνδεση αυτών με το ΜΠΟΥΡΤΖΙ.
Λ. ΛΑΜΠΡΟΥ